اتصالات بخشی از سیستم لوله کشی صنعتی هستند که در موارد تغییر جهت ، شاخه گذاری و یا برای تغییر قطر خط لوله استفاده می شوند. اتصالات در انواع مختلفی هستند که برای آلیاژهای مختلف استفاده می شوند. هر کدام از این اتصالات دارای مشخصات و ویژگی های منحصر به فرد هستند که باعث می شود که هر نوع اتصالاتی کاربرد مخصوص خود را دارند. یکی از انواع اتصالات پر کاربرد, اتصالات دنده ای هستند. اتصالات دنده ای جز قدیمی ترین اتصالات هستند که در صنایع مختلف دارای کاربرد گسترده هستند. این اتصالات خود نیز دارای انواع مختلفی هستند که در این مقاله از پیکاتک به بررسی اتصالات دنده ای و انواع آن می پردازیم:

اتصالات دنده ای چیست ؟

در حالت کلی اتصالات فولادی به دو نوع اتصالات جوشی و دنده ای تولید می شوند که هریک از آنها دارای اتصالات مختلف دیگری نیز می باشد.اتصالات دنده ای شاید یکی از قدیمی ترین روش های اتصال سیستم های لوله کشی می باشند. اتصالات جوش محفظه ای  ( ساکت ولد) همانند اتصالات رزوه ای اساسا برای لوله های با قطرکم استفاده می گردند. معمولا برای قطر اسمی ۲ اینچ یا کم تر.اتصالات دنده ای بطور عادی در جاهای کم هزینه و غیر حساس مانند لوله کشی آب خانه های مسکونی ،سیستم های اطفاء حریق و سیستم های خنک کننده صنایع کاربرد دارند. اتصالات دنده ای معمولا از چدن معمولی و چدن نشکن و آلیاژ های برنج و برنز و یا آلیاژ های برنجی و برنزی کوبیده شده (فورج) و کربن استیل و استینلس استیل ساخته می شوند.

مزایایی اتصالهای دنده ای

• بطور متوسط دارای بازدهی نصب بالا بوده و نیاز به تجربه و مهارت خاصی در نصب نمی باشد.
• یکپارچگی عدم نشت در فشار های کم و درجه حرارت های پایین و جاهایی که سیستم با لرزش مواجه نیست.

معایب اتصالهای دنده ای

• تغییرات سریع دما در سیستم موجب بوجود آمدن اختلاف انبساطی بین لوله و اتصالات ممکن است منجر به نشتی در سیستم لوله کشی گردد.
• لرزش ها به همراه عوامل تشدید کننده ای مانند فشار میتواند موجب بروز تنش بالا در رزوه اتصالات شده و نهایتا موجب شکستگی در محل پایه رزوه ها گردد.
• در حد امکان باید از بکارگیری اتصالات رزوه ای درلوله کشی سیستم های پر خطر اجتناب گردد.
• آسیب پذیری اتصالات رزوه ای در برابر فرسودگی و خستگی بسیار حائز اهمیت بوده، خصوصا در جاهایی که رزوه های بدون پوشش در معرض خوردگی قرار دارند.

انواع اتصالات دنده ای

انواع اتصالات دنده ای به شرح زیر است

1. اتصالات دنده ای سیاه
2. اتصالات دنده ای پلی اتیلن
3. اتصالات دنده ای گالوانیزه

۱.اتصالات دنده ای سیاه

یک نوع از اتصالات دنده ای، اتصالات دنده ای سیاه هستند. اتصالات دنده ای سیاه در صنعت آب و فاضلاب بسیار پرکاربرد و ایده آل هستند و به ۲ روش گالوانیزه سرد و گرم ساخته می شوند.

انواع

اتصالات دنده ای سیاه دارای انواع متفاوت زیر می باشند:

• بوشن ها( روپیچ، توپیچ، ساده)
• مغزی
• تبدیل
• سه راه قائم
• سه راه ۴۵ درجه
• سه راه تبدیل
• چهار راهی
• مهره ماسوره

ویژگیها

• این اتصالات دارای سطح داخلی صاف بوده و سیالات به راحتی و با فشار کم عبور می نمایند.
• جنس این لوله ها برای آب شرب مناسب بوده و از مواد بی ضرر ساخته شده است.
• این لوله ها دارای مقاومت بالایی بوده و به خاطر داشتن عناصر روی، فسفر و سیلیکون دارای پوششی مقاوم به شرایط سخت محیطی می باشد.
• از این اتصالات به صورت گسترده در صنایع آب، گاز، بخار و هوا به طور گسترده استفاده می شود.

کاربرد

1. بوشنهای ساده به جهت متصل کردن ۲ لوله با قطر یکسان در جهت هم بکار می رود. بوشنهای روپیچ توپیچ نیز به جهت متصل کردن ۲ قطعه که یکی از رو است و یکی از زیر بکار برده می شود.
2. مغزی ها هم برای عوض کردن قطر لوله بکار می روند.
3. ۳ راهی های قائم نیز برای گرفتن انشعاب و متصل کردن انشعاب فرعی بکار می رود.
4. ۳ راهی ۴۵ هم برای سیستم های فاضلابی و به وجود آوردن با انحراف ۴۵ درجه بکار برده می شوند.
5. ۳ راهی های تبدیل برای متصل کردن انشعابهای فرعی با قطرهای مختلف استفاده می شود.
6. این اتصالها هم برای عوض کردن مسیر جریان، عوض کردن اندازه، انسداد لوله بکار می رود.

۲.اتصالات دنده ای پلی اتیلن

اتصالات دنده ای پلی اتیلن در خطوط لوله و لوله کشی فلزی شامل فولادی و گالوانیزه کاربرد دارند. این اتصالات که به راحتی بعنوان انواع اتصالات فلزی و گالوانیزه استفاده می گردند هیچگونه اثرات سوء بروی آب شرب باقی نمی گذارند و بعلت صافی سطح داخل کمترین اثر افت فشار و همچنین رشد جلبک را بروی آب می گذارند.

ویژگیها

• استفاده بسیار راحت; ارزانی و سبکی محصول از خصوصیات بارز این نوع از اتصالات هستند.
• جنس بدنه این اتصالات از نوعPOM با سختی ۱۳MPa است که یکی از مقاومترین و سختترین پلیمرهای تجاری ساخته شده است.
• پلیمر مورد استفاده با مواد ضد اشعه ماورای بنفش و همچنین آنتی اکسیدانهای خاص محافظت می شود.

۳.اتصالات دنده ای گالوانیزه

این اتصالها که به واسطه لایه روی (Zn) در برابر خوردگی محافظت می‌شود و این لایه اجازه رسوب املاح معدنی را در لوله و اتصالات نمی‌دهد. بنابراین با استفاده از اتصالات دنده ای گالوانیزه می‌توان دیگر شاهد مسدود شدن خط لوله ناشی از رسوب مواد معدنی نبود. این اتصالات در برابر خوردگی مقاوم هستند.
اتصالهای دنده ای گالوانیزه همراه با لوله های گالوانیزه استفاده می‌شوند چرا که در ابتدا نحوه اتصال آنها به صورت دنده‌ای است و از طرفی جنس لوله ها و اتصالات استفاده شده در سیستم لوله کشی باید تا حد ممکن یکسان باشد. به فرض اگر از اتصالات دنده ای گالوانیزه و لوله های سیاه دنده ای استفاده شود، لوله‌ها ابتدا دچار زنگ زدگی و خوردگی می‌شوند و عملا استفاده از اتصالات گالوانیزه فایده چندانی برای ما ندارد.

عمل گالوانیزیسیون را می توان هم در اتصالات درز دار هم بدون درز انجام داد و در دو نوع گالوانیزه سیاه و گالوانیزه سفید تولید و عرضه می شود . بعد از عمل گالوانیزه کردن اتصالات آن ها را توسط قلاب مخصوص رزوه کرده تا امکان اتصالات به دیگر قطعات مهیا شود. همچنین باید دقت داشت عمل گالوانیزه قبل از رزوه کردن انجام می شود به دلیل آنکه رزوه ها به وسیله مواد پرشده و از بین میروند به همین دلیل بعد از گالوانیزه کردن رزوه انجام می شود .

انواع

• بوشن گازی دنده ای برای اتصال لوله های مختلف گالوانیزه استفاده می شود.
• انواع تبدیل ها که برای کاهش یا افزایش انشعابات و شاخه های لوله گالوانیزه مورد استفاده قرار می گیرد.
• مغزی گازی دنده ای برای اتصال دو دنده داخل لوله گالوانیزه که هر دو مادگی باشند در دو مدل کوتاه و بلند وجود دارد.
• پیچ و واشر
• زانویی گازی دنده ای در زوایای ۳۰، ۴۵، ۶۰ و ۹۰ درجه برای استفاده راحت تر از لوله ها و تغییر مسیر آنها تولید می گردد.
• سه راهی برای انشعاب گیری در خطوط لوله استفاده می شوند و دارای سه سری مساوی هستند.
• روپیچ و توپیچ که از خانواده بوشن ها هستند البته تفاوتی در نری و مادگی با هم دارند و بیشترین استفاده از آنها برای افزایش ارتفاع یا عمق محصول است.
• درپوش دنده ای که برای جلوگیری از خروج آب و دیگر مایعات به کار برده می شود.
• فلنج و رینگ
• چپقی گازی دنده ای برای اتصال زاویه های ۴۵ و ۹۰ درجه هنگامی که یک سمت لوله به صورت نری و سمت دیگر انشعاب به صورت مادگی باشد استفاده می شود.
• مهره ماسوره گازی دنده ای برای اتصال و باز شدن راحت لوله های گالوانیزه به هم کاربرد دارد.

ویژگیها

• این اتصالات در سایزهای مختلف بین ۵ تا ۲۰ سانتی متر با توجه به نیاز شما قابل ساخت هستند.
• این اتصالات با توجه به اینکه به دلیل ساختار متالوژیکی خاصشان دوام و پوشش بسیار بالا و خوبی دارند
• در برابر ضربات مکانیکی و صدمات محیطی مقاوم است .
• همچنین به راحتی و با چشم معمولی هم می توان آنها را از لحاظ سالم بودن بررسی کرد
• در کل به شرایط آب و هوایی وابسته نیستند و در مدت زمان کوتاهی آماده استفاده می شوند در صنایع گوناگون می توان به کار برد.

کاربرد

• اتصالهای دنده ای گالوانیزه به همراه لوله های گالوانیزه برای تامین آب منازل و ساختمان های تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• از اتصالات دنده ای گالوانیزه در موردهای صنعتی و غیر مسکونی بی‌شماری نیز استفاده می‌شود چرا که این اتصالات در برابر خوردگی مقاوم هستند.
• اما از اتصالات گالوانیزه به ندرت در خطوط انتقال زیرزمینی استفاده می شود و در صورت لزوم بایستی به همراه یک پوشش و عایق در کاربردهای زیر زمینی استفاده شود.
• اتصالات گالوانیزه علاوه بر اینکه برای انتقال آب سرد مناسب بوده، در انتقال آب گرم نیز کاربرد دارند.