لوله چیست؟
لوله قطعهای استوانهای شکل و توخالی است که در سیستمهای لولهکشی به منظور انتقال مایعات، گازها و گاهاً جامدات کاربرد دارد.
ویژگی های لوله فلزی
لوله فلزی، از نوع لولههای مستحکم، صلب و با ضریب انبساط حرارتی پایین است. البته لوله فلزی سنگین بوده و برای جابجایی نیاز به عوامل کاری بیشتری دارد. لولههای سیاه درزدار و لوله های مانیسمان به طور معمول در معرض خوردگی قرار دارند. اگر چه در کشور ما برای ایجاد تمایز لولههای فلزی را با نام لولههای کربن استیل یا لولههای سیاه میشناسیم اما باید توجه کنیم که لولههای گالوانیزه و لوله های استنلس استیل نیز در دستۀ لولههای فلزی قرار دارند. لولههای فلزی در انواع مختلف تولید میشوند که بر حسب کاربرد به ۳ دسته مهم تقسیم می شوند.
انواع لوله های فلزی
لوله ها دارای آلیاژهای متفاوتی میباشند که یکی از پرکاربردترین آلیاژهای مصرفی در تأسیسات و صنعت، لولههای فولادی میباشند که به نام لولههای فلزی نیز شناخته میشوند. لولههای فولادی نیز دارای دسته بندیهای متفاوتی می باشند که یکی از رایجترین آنها لولههای کربن استیل و لولههای ST – 37 میباشند.
در ادامه به بررسی لولههای کربن استیل خواهیم پرداخت:
۱- لوله مانیسمان (بدون درز)
۲-لوله سیاه درزدار
۳- لوله گالوانیزه
لوله های مانیسمان
از لولههای مانیسمان در سیستمهای فشار بالا و دما بالا استفاده میگردد و این نوع لولهها قابلیت دوام بیشتری در محیطهای با خوردگی بالا دارند و ساختار و مقاومت یکنواختی در تمام طول لوله وجود دارد. لولههای بدون درز به روشهای مختلفی همچون ریختهگری شنی، ریختهگری گریز از مرکز، مانیسمان و … تولید می گردند.
هزینۀ تولید لوله های مانیسمان در سایزهای بزرگ زیاد بوده و معمولاً در سایزهای کوچکتر از آنها استفاده می شود. لولههای مانیسمان نام دیگر آن، لوله بدون درز میباشد که برای استفاده در فشار و دمای بالا میباشد؛ از جمله مواردی که از لولۀ مانیسمان استفاده می شود برای سیستم اطفاء حریق، موتورخانه و … می باشد.
لوله های سیاه درزدار
نوع دیگری از لولهها، لوله های درزدار میباشند که با استفاده از لوله کردن ورق و جوشکاری درز آن تولید میشود. از لولههای درزدار برای انتقال گاز، بخار و آب در سیستمهای تأسیساتی فشار متوسط و سیستمهای آتشنشانی و فاضلاب استفاده می شود. لولههای درزدار هزینه تولید پایینتری داشته و نسبت به لولههای مانیسمان قیمت پایینتری دارد؛ همچنین حد تحمل فشار و دمایی پایینتری نسبت به لولههای مانیسمان دارد.
- نکته: برای سایزهای کوچک و متوسط لولههای مانیسمان مناسبتر و در سایزهای بزرگ لولههای درزدار به صرفه ترند.
لوله گالوانیزه
لوله های گالوانیزه نیز نوع دیگری از لولههای فلزی میباشند که به دو دسته لوله های فولادی گالوانیزه و لوله های آهنی گالوانیزه تقسیم میشوند. لولههای فولادی گالوانیزه در مقایسه با نوع آهنی سبکتر و براقتر هستند. از لولههای گالوانیزه در تجهیزات تهویه مطبوع، محیطهای اسیدی و مستعد زنگ زدن، گلخانهها، تصفیهخانه ها، حصارکشی و سیستمهای تخلیه فاضلاب استفاده می شود. کلیۀ لولههای گالوانیزه در شاخههای ۶ متری و از سایز ۱/۲ اینچ تا قطر ۶ اینچ تولید میگردند و اتصال آنها به صورت دندهای است. لولههای گالوانیزه معمولاً در سیستم زیرزمینی کاربرد ندارد. لولههای گالوانیزه برای انتقال آب استفاده میشود و به علّت پوششی که از فلز روی دارند مورد خوردگی و زنگزدگی قرار نمیگیرند. لولههای گالوانیزه به صورت جوشی استفاده نمیشوند و هر دو سر آن به صورت دندهای میباشد.
گالوانیزاسیون به دو روش خوردگی لوله را کاهش می دهد:
۱- لایهای مانند رنگ بر روی لوله ایجاد میکند و لایۀ اکسیدی شبیه آلومینیوم یا ضد زنگ را تشکیل میدهد.
۲- لایۀ روی (Zn) نقش فداکارانهای را در لولۀ گالوانیزه بازی میکند. در یک فرآیند خوردگی همواره آند فدای کاتد شده و خورده میشود و در لوله گالوانیزه لایۀ روی نقش آندی را ایفا میکند.